گفت‌وگوی اختصاصی با رئیس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت: همواره انتخاب من و اطرافیانم داروی ایرانی است
دکتر کیانوش جهانپور هم در حوزۀ طبابت و درمان کار کرده و هم در حوزۀ دارو و سازمان غذا و دارو و هم در حوزۀ روابط عمومی و آشنایی با او با تمام ابعاد و زیروبم تمامی این حوزه‌ها بسیار جالب است.
در این گفت‌وگوی اختصاصی، دکتر جهانپور به سؤالات مختلفی در حوزه‌های مهم سلامت پاسخ داد؛ ولی بارها در طی صحبت و بیشتر از هر نکتۀ دیگری بر موضوع تولیدات داخلی دارو و کیفیت بالای داروهای داخلی تأکید کرد. او با شفاف‌سازی ابهاماتی در خصوص کیفیت داروی داخلی، تأکید کرد: «می‌توانم بگویم همواره انتخاب من و اطرافیانم داروی ایرانی است نه داروی خارجی.» گفت‌وگوی ما با دکتر جهانپور را در ادامه می‌خوانید.
- آقای دکتر لطفاً در ابتدا از سوابق کاری خود بفرمایید.
من قبلاً به‌عنوان سخنگو و مشاور اطلاع‌رسانی سازمان غذا و دارو و مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان و مدتی هم به‌عنوان پزشک کار کرده‌ام. در حال حاضر در قرارگاه تأمین دارو و تجهیزات پزشکی و نیز مدیریت مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت خدمت می‌کنم.
- باتوجهبه سوابق مختلف کاری‌تان خودتان را بیشتر یک پزشک فعال در حوزۀ درمان و سلامت می‌دانید یا پزشکی حاضر در عرصۀ دارو و یا اصلاً پزشکی متخصص در حوزۀ روابط عمومی؟
من نمی‌توانم خودم را صرفاً پزشکی که در حوزۀ دارو فعال بوده یا کسی که فقط در حوزۀ روابط عمومی بوده، معرفی کنم. شاید بهتر باشد بگویم من پزشکی علاقه‌مند به فعالیت در حوزۀ روابط عمومی هستم.
- وقتی در سمت ریاست روابط عمومی وزارت بهداشت قرار گرفتید، حتماً اهدافی کوتاه‌مدت و بلندمدت برای خودتان متصور بودید. اصلی‌ترین هدفتان مثلاً تا پایان سال ۱۳۹۷ در این سمت چیست و تا چه میزان به اهدافی که داشته‌اید، دست یافته‌اید؟
در سمت‌هایی که در حوزۀ روابط عمومی بر عهده داشته‌ام، همواره از دید من، در زمینۀ اطلاع‌رسانی در حوزۀ سلامت خلأ احساس شده است. این خلأ بیشتر در حوزۀ ارتباط با مردم حس می‌شد. اغلب سوءتفاهم‌هایی که در حیطۀ حرفه‌های مختلف مرتبط با سلامت پیش می‌آید، ناشی از همین خلأ ارتباطی و حرفه‌ای‌نبودن ناظر رسانه‌ای بوده است. بسیاری از دوستان حوزۀ رسانه آشنایی لازم را با حوزۀ سلامت ندارند و این موضوع به اطلاع‌رسانی در حیطۀ سلامت لطمه می‌زد و متأسفانه این به ضرر شاغلان در حوزۀ پزشکی تمام می‌شد.
البته اعتراف می‌کنم که آشنایی خاص و تحصیلاتی در این زمینه نداشتم؛ اما خوشبختانه دوستان فرصتی برای فعالیت در این زمینه برایم ایجاد کردند و من هم با علاقه‌مندی و دغدغه شروع به کار کردم. فعالیت در حوزۀ روابط عمومی انتخاب من بود و در طول این چهار سال همواره سعی کرده‌ام در این زمینه مطالعه داشته و بیاموزم.
- امسال از سوی مقام معظم رهبری سال رونق تولید نام‌گذاری شده است. سیاست‌های وزارت بهداشت در راستای محقق‌کردن این هدف، یعنی حمایت از تولید ملی چه بوده است؟
وزارت بهداشت در ماه‌های اخیر و حتی پیش از آغاز سال ۹۸ حمایت از تولید داخلی را بیش‌ازپیش در دستور کار خود قرار داد که با پیام نوروزی رهبر معظم انقلاب حاکی بر حمایت از تولید ملی، این روند حرکتی پرشتاب‌تر پیدا کرد. آقای وزیر همواره تأکید دارند تمرکز بر حمایت از تولید ملی باشد و این مهم نیز تا حد زیادی محقق شده است.
اغلب خریدهای ما داخلی هستند و همچنین قوانینی به‌منظور ممنوعیت واردات داروها و تجهیزات پزشکی که مشابه داخلی دارند، وضع شده است. اگر صنایع مختلف در زمینۀ حمایت از تولید ملی آنالیز شوند، خواهید دید وزارت بهداشت بیشترین تلاش را در این زمینه داشته و از بسیاری از صنایع در این حوزه موفق‌تر عمل کرده است. ما حتی گاهی از طرف برخی از افراد موردانتقاد قرار می‌گیریم که سخت گیری‌هایمان برای عدم‌واردات زیاد است؛ اما سیاست حمایت از تولید ملی می‌گوید وقتی دارو و تجهیزات پزشکی تولید داخل کیفیت لازم را دارند، موردی برای واردات وجود ندارد. درواقع به جرئت می‌توان گفت وزارت بهداشت همیشه پیشگام در حمایت از تولید ملی بوده است.
لازم به یادآوری است که در حال حاضر از لحاظ عددی ۹۷درصد از داروی موردنیاز ما در داخل کشور تولید می‌شود و این در بین تمامی حوزه‌های صنعتی کشور بی‌نظیر است. همچنین حمایت‌های ما صرفاً در بخش کمی نبوده و حساسیت‌ها در زمینۀ تولید با ارتقای کیفی بالاست و هیچ طرحی بدون پیوست کیفی به نتیجه نخواهد رسید.
- باتوجهبه مجموع تجاربی که داشته‌اید، نظر شخصی‌تان دربارۀ تبلیغات برای دارو چیست و آیا اینکه تبلیغات برای دارو ممنوع شده، از دید شما سیاست درستی است یا خیر؟
تقریباً در اغلب کشورهای دنیا و به خصوص کشورهای پیشرفته، شما چیزی به‌عنوان تبلیغ دارو نمی‌بینید. تجربه نشان داده است تبلیغ دارو پیامدی جز القای نیاز کاذب به مصرف‌کننده ندارد. در ضمن معرفی دارو به مخاطب حرفه‌ای یعنی به پزشکان و داروسازان در رسانه‌های تخصصی هیچ‌گونه منع قانونی ندارد و مرجع معرفی دارو به بیمار نیز پزشکان و داروسازان هستند و از این جهت هیچ خلائی برای بیمار درمورد کسب اطلاعات در زمینۀ دارو وجود ندارد.
البته ما قبول داریم که حوزه‌های مارکتینگ و برندسازی در حوزۀ دارویی کشورمان ضعیف است. قسمت عمدۀ صنعت دارویی‌مان در دست شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی است و آن‌ها به‌خاطر ساختار تجاری و اقتصادی‌شان انگیزه کافی برای ورود به حوزۀ برندسازی را نداشته‌اند و همۀ این‌ها دست‌به‌دست هم داده تا امروز شاهد ضعف ارتباطی بین شرکت‌های دارویی و مردم باشیم. بسیاری از داروهایی که امروزه به‌عنوان ارجینال برند در دنیا و کشور ما به فروش می‌رسد و مردم نیز تمایل به استفاده از آن‌ها دارند، بیش از آنکه به‌خاطر کیفیتشان فروش بالایی داشته باشند، این فروش را مدیون این هستند که حدود ۶۵درصد از قیمت آن دارو صرف برندینگ و مارکتینگ شده است. برخی از داروهای خارجی ممکن است تا ۵۰ برابر گران‌تر از داروی تولید داخل باشد که ۶۵درصد این تفاوت قیمت صرفاً به‌خاطر برندسازی و تبلیغات است و نه کیفیت. برخی به ما این انتقاد را دارند که جلوگیری از ورود این داروها بازار رقابتی داروهای داخلی و خارجی را از بین می‌برد؛ ولی جواب ما این است که چنین رقابتی کاملاً ناعادلانه است. وقتی شرکت‌های تا این حد هزینۀ تبلیغات و مارکتینگ می‌کنند و به‌خاطر تبلیغات و نه کیفیت به فروش بالا می‌رسند، این دیگر صحبت از رقابت در زمینۀ کیفیت نیست و عملاً نمی‌توان رقابت عادلانه‌ای بین این دو مورد داشت.
در مقطع فعلی هم در حال حاضر با اوج‌گیری تحریم‌ها روبه‌رو هستیم و محدودیت‌ها، دشواری انتقال پول و تأمین بسیاری از کالاهای اساسی اقتصاد را تحت‌فشار قرار داده است. ما حتی در شرایط عادی نیز نباید به این فضای ناعادلانۀ رقابتی دامن بزنیم، چه برسد به شرایطی که در آن قرار داریم و مقتضیات خود را طلب می‌کند.
- آقای دکتر، نظر شخصی‌تان به‌عنوان یک پزشک دربارۀ کیفیت دارهای تولید داخل چیست؟ و خودتان داروی ایرانی مصرف می‌کنید یا خارجی؟
بدون تردید همواره انتخاب من و اطرافیانم داروی ایرانی بوده است. به‌جز داروی وارفارین که تولید مشابه داخلی ندارد، کسی از اطرافیانم داروی خارجی دیگری مصرف نمی‌کند. تجربۀ چندین سالۀ من در طبابت و در بخش روابط عمومی سازمان غذا و دارو و نیز وزارت بهداشت ثابت کرده است داروهای ایرانی باکیفیت هستند و تفاوتی با مشابه خارجی خود ندارند. به‌جرئت می‌توانم بگویم تعداد اقلام دارویی که بیماران معتقد بوده‌اند نمونۀ خارجی آن بهتر از نمونه ایرانی است، به‌اندازه انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. در این موارد اندک هم اگر شرکت‌های تولیدکنندۀ دارو نمی‌توانند رضایت بیماران را جلب کنند، ما حتی با قطع خط تولید این داروها مخالفتی نخواهیم کرد و مطمئن باشید توقف چند مورد معدود در صنعت دارویی کشور نیز خللی به وجود نخواهد آمد. اما اینکه به‌خاطر چند دستمال قیصریهٔ صنعت داروسازی کشور را به آتش بکشیم، منصفانه نیست.
- این روزها در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی اتهاماتی در حوزۀ دارو مطرح می‌شود و گاهی افراد غیرمسئول نیز در این مورد اظهارنظرهایی می‌کنند که به شایعات دامن می‌زند که فضای نامناسبی را به وجود آورده است. برای مثال خبرهایی شنیده می‌شود مبنی بر اینکه برخی از شرکت‌ها با ارز دولتی به‌جای واردات دارو، کالای دیگری وارد کرده‌اند. به نظر شما این فضا را چطور می‌توان مدیریت کرد که اعتماد عمومی مردم نسبت به‌نظام دارویی کشور خدشه‌دار نشود؟
مشکلی که وجود دارد، این است که وقتی دربارۀ فساد صحبت نشود، ما متهم به لاپوشانی و عدم‌اطلاع‌رسانی می‌شویم. وقتی هم درمورد تخلفات اطلاع‌رسانی کلی شود نیز همه می‌گویند این حرف‌ها کلی‌گویی است و به جزئیات بپردازید؛ اما وقتی جزئیات یک ماجرا را کاملاً بیان کنیم، به ما می‌گویند که چرا در کار دستگاه قضا ورود کرده‌اید. در ضمن نمی‌توان پیش ازارجاع تخلفات به مراجع قضایی با آبروی شرکت‌ها یا افراد بازی کرد. سیاست ما این است که در مقابل تخلفات سکوت نکرده و اطلاع‌رسانی کنیم. ما با قاطعیت با تخلفات برخورد می‌کنیم؛ اما نباید پیش از حکم مراجع قضایی جزئیات پرونده‌ها را رسانه‌ای کنیم. بدون شک حساسیت وزارت بهداشت در این زمینه بسیار بالاست و همۀ موارد را به مراجع ذی‌ربط ارجاع خواهد داد. باید بگویم تخلفاتی روی داده و در آینده هم روی خواهد داد. هیچ سیستمی عاری از تخلف و اشکال نیست؛ اما سیاست و هدف ما کاهش این تخلفات تا حد ممکن است. اما باید اشاره کنیم که در نظام سلامت کشور و در حوزۀ دارو در مقایسه با دیگر حوزه‌های پزشکی تخلفات نه‌تنها بالاتر نیست که پایین‌تر است.
حساسیت افکار عمومی در زمینۀ اخبار دارویی بالاست و این موضوع برای ما کاملاً قابل‌درک است. اما به همین میزان سیستم هشداردهنده حوزۀ سلامت در مقابل خلاف و فساد نیز بسیار بالاست و طبعاً اخبار آن نیز در رسانه‌ها بیشتر دیده می‌شود؛ ولی به این معنا نیست که اشتباهات حوزۀ دارو و درمان بالاست.
- واردکنندگان بخشی از زنجیرۀ تأمین دارو در کشور هستند و با وجود تحریم‌ها و شرایط سخت این کار را انجام می‌دهند؛ ولی این روزها حتی در مظان اتهام نیز قرار می‌گیرند. به نظرتان عمدۀ مشکلات واردکنندگان در حال حاضر چیست؟
واردات نیز مانند تولید یکی از وجوه اقتصاد است و دارای اهمیت بسیار. در دنیای امروز اقتصاد بدون واردات بی‌معناست و ما نیز اقتصادی منقطع از دنیا نداریم. اما موضوع اینجاست که ما در رویکرد فعلی همۀ عوامل انگیزشی را به‌سمت داروها و محصولات تولید داخلی سوق می‌دهیم. سیاست محوری کشور حمایت از تولید داخلی است؛ اما اینکه این سیاست باعث شود واردکنندگان در مظان اتهام قرار گیرند، درست نیست.
با حفظ احترام به‌تمامی فعالان سالم حوزۀ واردات دارو که در طی چهل سال بار سنگین تأمین داروی کشور را در مقاطع حساس به دوش کشیده‌اند، سیاست نظام اقتصادی کشور امروزه بر محور تولید داخلی می‌چرخد و ما نیز در همین راستا حرکت می‌کنیم. نظام سلامت و اقتصاد این توقع را از واردکنندگان دارد که در حال حاضر تنها اقلامی را وارد کشور کنند که مردم به آن نیاز دارند و مشابه تولید داخل هم ندارد. ضمن اینکه واردات نباید تنها به واردات دارو خلاصه شود و انتقال صنعت، دانش و فن‌آوری نیز باید در برنامه واردکنندگان باشد.
- تا برگزاری پنجمین دورۀ نمایشگاه بین‌المللی ایران فارما که بزرگ‌ترین رویداد دارویی خاورمیانه است، زمان زیادی نمانده. نظر شما دربارۀ این نمایشگاه و عملکرد آن چیست؟
در دنیای امروز برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی، به خصوص نمایشگاه‌های بین‌المللی یک اتفاق مهم است؛ چراکه این نمایشگاه‌ها شاه‌راه‌های ارتباط متقابل بین دانش، صنعت و فناوری است. ایران فارما به‌عنوان نمایشگاه بین‌المللی حوزۀ داروهای انسانی قطعاً فرصتی بی‌نظیر برای عرضۀ توانمندی‌های شرکت‌های داروسازی ایرانی و قدرت صنعت دارویی کشور است.
ایران فارما می‌تواند به‌عنوان مبدأ ایجاد ارتباطات جدید داخلی، بین‌بخشی و بین‌المللی در حوزه‌های دانش و فناوری در زمینۀ دارو شناخته شود. امیدواریم ایران فارما به‌عنوان یک برند بین‌المللی در حوزۀ دارو در جهان شناخته شده و جزو تقویم صنعت دارویی منطقه و جهان در سال‌های آتی ثبت شود.
منبع: ماهنامه غذا و دارو
