یکی از مهمترین موضوعات اقتصادی کشور درحال حاضر و سال‌های آینده، مواجهه با الحاق به سازمان تجارت جهانی است. سازمان تجارت جهانی، حرکتی اقتصادی است که حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورها را نیز تحت تاثیر قرار داده و کشورهای عضو و غیرعضو همواره با چالش‌های آن روبرو بوده و خواهند بود. اگرچه ایران از سال ۱۳۸۴ به عنوان عضو ناظر این سازمان پذیرفته شده است، لکن هنوز در میان ۱۶۰ کشور پذیرفته شده به‌عنوان عضو رسمی سازمان تجارت جهانی اعضایی حضور دارند که با الحاق ایران مخالفند، کشورهایی که دارای قدرت و نفوذ قابل توجهی در سازمان مذکور و همچنین کشورهای عضو هستند. فارغ از موانع و مخالفت‌هایی که پیش روی ایران برای پیوستن به سازمان مذکور وجود دارد، سوالات مهمی ذهن کارشناسان و ذی‌نفعان حوزه‌های تاثیرپذیر را به خود مشغول داشته است.
دارو و فراورده‌های مرتبط با آن (مواد موثر دارویی، مواد جانبی، بسته‌بندی و …) یکی از حوزه‌های پر چالش از این نظر خواهد بود. در طبقه‌بندی کالاها، دارو و فراورده‌های مرتبط با آن یکی از مهمترین حوزه‌های کارشناسی و تخصصی در دوره مذاکرات پیوستن به سازمان تجارت جهانی است. دارو و فراورده‌های آن به دلیل برخورداری از مقررات متنوع مالی و فنی و از آنجا که کالایی به شمار می‌رود که از قواعد جاری اقتصاد بازار در عرضه و تقاضا تبعیت نمی‌کند و دولت‌ها مهمترین خریداران دارو (از طریق سازمان‌های ملی بیمه‌ای) هستند، شایسته است در دوره مذاکرات الحاق به WTO کارگروه خاص و ویژه‌ای به منظور چانه‌زنی در این خصوص و اخذ فرصت‌های زمانی و مقرراتی مناسب تشکیل و مورد حمایت سیاست‌گذاران و مذاکره‌کنندگان قرار گیرد.
ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل نگاهی که در سیاست‌های کلان کشور در خودکفایی ملی وجود داشته است، همچنین شرایط خاص دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و تحریم‌های ظالمانه آمریکا و دیگر دول غرب، سیاست‌هایی را اتخاذ نموده است که نتیجه آن رشد مطلوب و قابل ستایش این صنعت بوده است. به طوری که در حال حاضر ایران را می‌توان از جمله کشورهایی دانست که در دستیابی به زنجیره تامین دارو در تمام حیطه‌های تولید مواد اولیه دارویی، فرمولاسیون تمام اشکال دارویی، قابل دسترس کردن داروها در تمام نقاط کشور با قیمت قابل قبول، تامین داروی مورد نیاز بیماران با حداقل پرداخت از جیب و … توفیقات خوبی داشته است.
سوالی که امروز در مرحله مذاکرات باید برای آن پاسخی داشته باشیم، این است که آثار الحاق به WTO بر این صنعت ملی چگونه خواهد بود؟
آیا با پیوستن به WTO و فراهم‌شدن امکان صادرات دارو به ایران از سوی کشورهای عضو، صنعت داروسازی ما قادر خواهد بود خود را در مقابل هجوم شرکت‌های موفق ژنریک‌ساز هندی، چینی، کره‌ای، برزیلی، ترکیه‌ای، آرژانتینی و … حفظ و همچنان تامین‌کننده انحصاری ۹۷ درصد بازار کشور باشد؟
آیا شرکت‌های دارویی ما قادر هستند با بازشدن فضا و فراهم‌شدن امکان ورود آنها به بازارهای دیگر کشورها صادرات قابل قبولی را به کشورهای عضو داشته باشند ؟
آیا صنعت داروسازی ما در تمام ابعاد آن (ماده اولیه، گیاهی، تولید اشکال دارویی، بیوتکنولوژی و …) رشد فنی لازم را برای جهانی شدن از منظر و دیدگاه آژانس‌های بین‌المللی ناظر کیفیت دارو پیدا کرده است؟
چند درصد از صنایع دارویی ما قادر خواهند بود در فضای رقابت پس از پیوستن به WTO دوام آورده و همچنان نقش‌آفرین در سطح بازار ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی باشند؟
تاثیرات پیوستن به WTO در تراز تجاری دارو چگونه خواهد بود؟
با توجه به اینکه بسیاری از داروهای شیمیایی و بیولوژیک تولید شده در ایران در روز زمانی پتنت (انحصار) آنها تولید شده آینده این محصولات و مالکیت آنها چگونه خواهد بود؟
صنعت داروسازی ایران برگرفته از نظام ژنریک است، آینده نظام ژنریک در ایران چگونه خواهد بود؟
با توجه به تغییرات ساختاری که در کشورهای عضو WTO در زمینه‌های شبکه توزیع، عمده‌فروشی‌ها، داروخانه‌های زنجیره‌ای، فروش اینترنتی داروها و …. صورت گرفته آینده شبکه توزیع، داروخانه‌ها و مراکز عرضه دارو پس از الحاق به WTO چگونه خواهد بود؟
این سوالات و ده‌ها سوال دیگر محورهایی است که باید در دوره مذاکرات به آن پرداخته و از هم‌اکنون پاسخ درخور و سناریوهای چندگانه‌ای برای هریک از آنها پیش‌بینی شود. اقدامی که هرچند دیرهنگام لکن آغاز شده و گروه کاری مشترک بین سندیکای صنایع داروسازی ایران و موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تشکیل تا از هم‌اکنون به مهمترین چالش‌ها پرداخته شود. امید می‌رود در جریان پیوستن به سازمان مذکور گروه‌های تخصصی مجرب تشکیل و در فرآیند پیوستن و همچنین تنظیم موافقت‌نامه‌ها با کشورهای عضو شرایط لازم برای حفاظت و همچنین توسعه صنایع حساس و آسیب‌پذیر کشور به نحو مطلوبی فراهم شود.
عباس کبریایی زاده
رئیس سندیکای صاحبان صنایع دارویی ایران
