جنجال زمانی شدت گرفت که اعلام شد این شرکت‌ها با اینکه ماده اولیه و محصول نهایی دارو را در اختیار بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها قرار داده‌اند، اما برای دریافت بدهی‌شان و واردات دارو مشکل دارند. قرار بر این بود بعد از اجرای طرح تحول نظام سلامت و کاهش پرداختی از جیب مردم، پول دارو و خدمات درمانی بیماران از بودجه و منابع مالی طرح تحول پرداخت شود و با اینکه خود مسئولان دولت، نسبت به پرداخت مطالبات دارو و تجهیزات پزشکی از سوی سازمان‌های بیمه‌گر تأکید دارند اما روز گذشته یکی از اعضای انجمن اقتصاد دارویی به «ایران» گفت که هم اینک در کنار شروع تحریم‌ها چنانچه شرکت‌های وارد کننده و تولید کننده دارو که حدود ۴ هزار میلیارد تومان از بیمه‌ها طلب دارند نتوانند پول ماده اولیه و محصول نهایی دارو را تأمین کنند باید منتظر بحران جدی در تأمین زنجیره دارو باشیم.
در کنار ماجرای کمبود نقدینگی و مشکل سازمان‌های بیمه گر، عضو هیأت مدیره سندیکای تولید کنندگان داروهای انسانی حرف‌های دیگری هم به «ایران» می‌زند. او به عواقب تحریم‌های امریکا علیه ایران اشاره می‌کند اینکه اگر شرکت‌های دارویی نتوانند مواد اولیه و محصول نهایی دارو را تهیه کنند بزودی و با شروع تحریم‌ها زنجیره تأمین دارو به مراتب بیشتر از سال ۹۱ آسیب خواهد دید. فعالان حوزه صنعت دارو در گفت‌و‌گو با «ایران» از تعطیلی برخی خطوط دارو بویژه بخش سرم سازی، خطوط اسپری تنفسی، داروهای آنتی وایرال و تزریقی هم خبر می‌دهند. علاوه بر این تحلیلگران اقتصاد دارویی معتقدند زنجیره تأمین کشور به دنبال تشدید تحریم‌ها و عدم واردات مواد اولیه و محصول نهایی ظرف مدت ۳ تا ۴ ماه آینده با مشکل جدی مواجه خواهد شد با این حال راهکار آنها برای مقابله با تبعات و تأثیر منفی اعمال تحریم‌ها از نیمه دوم امسال، تزریق طلب شرکت‌های وارد کننده و تولید کننده دارو است. اعضای سندیکای وارد کنندگان دارو از اینکه شرکت‌های تولید دارو چک‌های‌شان را با تأخیر ۹ ماه از بیمه‌ها وصول می‌کنند، تولید کننده‌ها دپوی ماده اولیه تولید دارو و مواد بسته بندی ندارند، کالاهای‌شان از گمرک ترخیص نمی‌شود، صرافی‌های بانک‌های خصوصی جوابگوی تأمین ارز مورد نیازشان نیستند و از همه مهم‌تر بانک‌های جهانی بواسطه تحریم‌ها پول دارو را از بقیه کالاها تفکیک نمی‌کنند، ابراز نگرانی می‌کنند.
بعد از روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ بود که موضوع تحریم‌ها شکل جدی به خود گرفت و به دنبال آن نرخ ارز به یکباره دچار نوسان شد هر چند در همان روزها مسئولان وزارت بهداشت به صراحت تأکید کردند که ۹۵ درصد داروی مصرفی تولید داخل است و قرار نیست هیچ مشکلی در تأمین دارو بوجود بیاید اما مشاهدات میدانی ما در داروخانه‌های دولتی تهران حکایت از آشفتگی بازار دارو در چند ماه اخیر دارد.
در هفته‌ای که گذشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در اجلاس رؤسای دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز از اوضاع نگران کننده بعد از آبان ماه سخن به میان آورد و آبان ماه را روز مبادا خواند. علاوه بر این خبرها آنهم از زبان وزیر بهداشت؛ گزارش‌هایی نیز حاکی از کمبود دارو خصوصاً داروهای مربوط به سرطان و شیمی درمانی در داروخانه‌های توزیع داروهای خاص است که مراجعان را با مشکلات و نگرانی‌هایی مواجه ساخته بود.
اما تکلیف بیماران مبتلا به سرطان یا هر بیماری صعب العلاجی با وضعیت پیش آمده چیست؟ «روز مبادا» چه قرار است بر سر بیماران بیاید؟ اینها سؤالاتی است که اخیراً برای بیماران پیش آمده است و آنها را با نگرانی‌های متفاوتی مواجه ساخته است.
پرس و جو از بیماران در داروخانه‌های دولتی نشان می‌دهد، آنها در تهیه برخی داروهای کلیه، تستسترون، التهاب روده و کبد، داروهای اعصاب و روان، عفونی، برخی از داروهای ضد سرطان و ضد انعقاد خون مشکل دارند. برای بررسی وضعیت دسترسی به دارو پای حرف‌های بیماران داروخانه ۱۳ آبان و هلال احمرنشستیم. خانم رنجبریکی از مشتری‌های این داروخانه است. او همین چند ماه پیش بود که چندین جراحی روی کبدش انجام داد، ۸ میلیون تومان هم هزینه کرد و حالا بیماری کبد تا آخر عمر همراه اوست. دفترچه بیمه‌اش را نشانم می‌دهد:«اینو بخوان نوشته کپسول «بوستر لیور» یک ماه پیش بسته‌ای ۱۹ هزار تومان بود الآن ۲۲ هزار و ۵۰۰ تومان شده. آمدم اینجا پیدا نمی‌شود. شما برو دم در به داروفروش‌ها بگو این دارو را می‌خواهم؛ ۳۰ هزار تومان می‌فروشند. دم در پر دلال است؛ دلال‌ها می‌بینند چاره‌ای نداریم به هر قیمتی هم دارو بفروشند طرف مجبور است بخرد.»
آقای محسنی همان‌طور دو زانو نشسته کنار همسرش، هر چند دقیقه دست را تکیه گاه بدن می‌کند و کمرش را ماساژ می‌دهد. نگاهش خیره به باجه تحویل دارو است. او هم درباره نایاب شدن دارو ناراضی است:« چی بگم من خودم گیجم. برای باز کردن عروق کلیوی دارو می‌خوام. دارو نیست، گیر نمی‌آید. البته بیرون آزاد دونه‌ای ۸۵۰۰ تومن می‌فروشند اینجا نمی‌دونم چرا دارو پیدا نمی‌شود. باید مصرف ۴ روزم را تهیه کنم. ۴ روز دارو با دفترچه ۵۰۰ هزار تومان می‌شود. این دارو گران است. »
برای رفع این نگرانی‌ها به سراغ اعضای سندیکای وارد کنندگان دارو و انجمن داروسازان رفتیم. دکتر حسام‌الدین شریف نیا عضو انجمن اقتصاد دارویی به «ایران» می‌گوید: مشکل عمده صنعت دارو نبود نقدینگی در بازار دارو است که باعث ایجاد کمبود دارو شده است. این مشکل از زمان اجرای طرح تحول نظام سلامت به دلیل افزایش بار مالی بیمه‌ها نمود بیشتری پیدا کرد. افزایش تقاضای القایی و اجرا نشدن نظام ارجاع و بیمه شدن ۱۱ میلیون نفر بار مالی زیادی به بیمه‌ها تحمیل کرد بطوریکه هم اینک بیمه‌ها ۱۱ ماه است مطالبات داروخانه‌های دولتی را پرداخت نکرده‌اند.
به گفته دکتر شریف نیا، پول بیمه‌ها را به جای اینکه به شرکت‌های وارد کننده و تولید کننده بدهند صرف کارانه‌ها و کارهای عمرانی کرده‌اند بنابراین تولید کننده‌ها و واردکننده‌ها بخاطر طلب ۴ هزار میلیاردی‌شان از بیمه‌ها، پولی برای واردات مواد اولیه دارو ندارند به همین دلیل زنجیره تأمین دارو بشدت دچار مشکل شده است. از سوی دیگر اینکه برخی داروها در داروخانه‌ها کمیاب شده به دلیل محروم شدن تعدادی از مراکز درمان دولتی و داروخانه از سوی شرکت‌های پخش است که به آنها دارو نمی‌دهند.
این عضو اقتصاد دارویی ایران، آغاز تحریم‌ها را مشکل جدی و مهم کمبود دارو در بازار می‌داند و می‌گوید: هم اینک برخی بانک‌های خارجی تمایلی برای کار با ایران ندارند شرکت‌هایی که مجبور به واردات ماده اولیه و محصول نهایی دارو هستند ناچارند از بانک‌های واسطه استفاده کنند در نتیجه هزینه مالی بیــــــش از ۵ درصد را متحمل می‌شوند در حالیکه در افزایش قیمت دارو به دلیل پیشگیری از تورم این مسائل در نظر گرفته نشد.
دکتر شریف نیا به مشکل دیگری هم اشاره می‌کند؛ اینکه هم‌اکنون وارد کننده‌ها مواد اولیه و محصول نهایی دارو را وارد کرده‌اند ولی چون با کمبود نقدینگی مواجهند، نتوانسته‌اند بدهی گمرک و شرکت‌های خارجی را تسویه و کالاهای شان را از گمرک ترخیص کنند. وارد کننده‌های دارو ۱۰ درصد پول ماده اولیه را به‌صورت پیش پرداخت به شرکت‌های خارجی می‌دهند و ۹۰ درصد بقیه را زمان ترخیص محموله از گمرک پرداخت می‌کنند.
او مشکل صنعت دارو را در درجه اول تحریم می‌داند و اضافه می‌کند: در حال حاضر مشکل اصلی در کنار تحریم‌ها بحث کمبود نقدینگی است و اگر نتوانیم مشکل نقدینگی شرکت‌های تولید کننده و وارد کننده دارو را حل کنیم باید منتظر بحران جدی‌تر از سال ۹۱ باشیم.
این عضو انجمن داروسازان تهران درباره تعطیلی برخی خطوط دارو نیز می‌گوید: مسئولان تشریف ببرند و صنعت دارو را از نزدیک ببینند، خطوط تولید داروهای آنتی وایرال (ضد ویروس)، سرم‌ها، خطوط داروهای تزریقی در کارخانجات دارو پخش دچار مشکل شده‌اند.
او در ادامه از تحریم واردات «پلی اتیلن» از سوی شرکت کره‌ای ال جی خبر می‌دهد و می‌گوید: ماده پلی اتیلن که برای ساخت ظروف سرم و مواد تزریقی بکار می‌رود به دلیل تحریم‌ها وارد نمی‌شود و همین امر نیز در تعطیلی خطوط سرم‌سازی و داروهای تزریقی بی‌تأثیر نبوده است.
مشکل نقدینگی در حوزه دارو
دکتر اخوان عضو هیأت مدیره سندیکای تولید کنندگان داروی انسانی هم به «ایران» می‌گوید: سال ۹۱ فقط با تحریم روبه رو بودیم اما الآن علاوه بر تحریم مشکل نقدینگی دارو را هم داریم که این مشکل را مضاعف می‌کند. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های خارجی مجبور شده‌اند تجارت‌شان را با ایران محدود کنند البته هر چند دارو وغذا جزو تحریم‌ها نیست اما بانک‌ها چون نمی‌توانند پول مربوط به دارو را از دیگر کالاها تفکیک کنند ارتباط شان را قطع می‌کنند. به گفته دکتر اخوان، میزان مصرف دارو در ابتدای طرح تحول ۱۲ هزار میلیارد تومان در سال بود که این رقم در سال گذشته به ۲۰ هزار میلیارد تومان رسید در حالی که رقم دستمزد ۱۵ درصد و مواد بسته بندی ۴۰ درصد گران شده است اما امسال قیمت دارو تنها ۹ درصد افزایش پیدا کرد و این افزایش قیمت کافی نبود چرا که نرخ ارز در یک سال گذشته در مجموع ۲۰ درصد گران شده بود و از ۳۵۰۰ به ۴۲۰۰ تومان رسیده است. عضو سندیکای واردکنندگان دارو به این نکته هم اشاره می‌کند که در شرایط فعلی که درآمد‌های حاصل از فروش نفت کاهش پیدا کرده اگر دولت نتواند بودجه طرح تحول را تأمین کند امسال مشکلات به مراتب شدیدتری را نسبت به سال گذشته خواهیم داشت.
منبع: روزنامه ایران
فریبا خان احمدی،خبر روزنامه نگار
