سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در گزارشی به اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، خواستار حل مشکلات این صنعت شدند. بر اساس دیدار صورت گرفته میان اعضای سندیکا و اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، مقرر شد تا کمیته‌ای تخصصی با حضور نمایندگان سازمان غذا و دارو و سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران تشکیل شود تا ضمن بررسی موارد ، در سریعترین زمان ممکن بتوانند راهکارهای پیشنهادی را جهت اتخاذ تصمیم به کمیسیون گزارش کنند.
محتوای این گزارش که با جمع‌آوری داده‌های کلیدی از صنعت داروسازی شامل نقاط ضعف، قوت و چالش‌های صنعت داروسازی است، به شرح زیر است:
- داروسازی ایران یک صنعت با پشتوانه یکصد ساله در واکسن سازی و حدود هفتاد ساله در صنعت داروهای شیمیایی است . علیرغم وجود زیر ساخت‌های خوب در حوزه داروسازی ایران قبل از پیروزی انقلاب ، این صنعت نقش زیادی در تامین داروهای مورد نیاز جامعه نداشت و بیش از هفتاد درصد داروها بصورت ساخته شده وارد می‌شد .
- پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ملت ایران و بروز جنگ تحمیلی و اعمال تحریم‌های آمریکا و دیگر کشورهای غربی ، دولت وقت توسعه توان ملی تولید دارو را هدف‌گذاری نمود . نتیجه این هدف‌گذاری که در قالب نظام نوین دارویی ایران ( طرح ژنریک ) تبلور یافت، تامین داروهای مورد نیاز جامعه با اتکا به دانش و توان داخلی بود که در سال‌های پایانی جنگ نه تنها تامین بیش از ۹۰ درصد نیاز جامعه ایران از طریق صنایع داخلی صورت می‌گرفت ، بلکه صادرات به کشورهای منطقه نظیر افغانستان و … نیز آغاز گردید .
- خودباوری که در دوران جنگ کسب گردید، منجر به آن شد که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان برای دستیابی به زنجیره تامین کامل دارو اقدام کنند که در این ارتباط از شبکه توزیع مویرگی که دارو را به دور دست ترین نقاط کشور می‌رساند ، تولید برخی از مواد اولیه دارویی و ورود به صنایع پایه‌ای تر تولید دارو نظیر تولید ماده اولیه، ساخت برخی ماشی الات داروسازی و … را می‌توان نام برد .
- در سال‌های اولیه دهه هفتاد هجری شمسی دولت به فکر تشویق سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی در حوزه فرآورده‌های زیستی افتاد که حاصل اقدامات دولت‌های مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی و جناب آقای خاتمی آن بود که در سال‌های پایانی دهه هفتاد شمسی ایران یکی از پیشرو ترین کشور ها در تولید محصولات بیوژنریک بود .
- صنعت داروسازی در ایران طی سال‌های پس از انقلاب و تا سال ۱۳۸۰ وابستگی زیادی به سیاست‌های ارزی دولت داشت و تولید دارو به طور غالب بر پایه برنامه‌ها و اعلام نیاز دولت و در چارچوب بودجه ارزی و ریالی دولت صورت می‌گرفت . بر خلاف سایر صنایع که پس از جنگ فرصت خصوصی‌سازی و رفع وابستگی به منابع محدود ارزی – ریالی دولت را یافتند، صنعت داروسازی تا سال‌های ابتدای دهه هشتاد شمسی وابستگی زیادی به ارز دولتی داشت و لذا فرصت زیادی برای توسعه فرامرزی پیدا نکرد .
- پس از تصویب طرح « امکان استفاده صنایع داروسازی از ارز آزاد برای ظرفیت های خالی » که در مجلس ششم به تصویب رسید صنایع داروسازی فر صت یافتند تا با ارز آزاد داروهای بیشتری را تولید و در بازارهای داخلی و خارجی عرضه نمایند . به موازات بخش خصوصی امکان حضور و سیع‌تری یافت و با تسهیلاتی که وزارت بهداشت از سال ۱۳۸۰ قایل شد بخش خصوصی سرمایه‌گذاری زیادی را در امر تولید دارو هدف گذاری نمود . نتیجه آن شد که در همان دو سال اول آزاد سازی سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی، بیش از ۶۴ شرکت جدید از وزارت بهداشت موافقت اصولی گرفتند .
- طی سال‌های دهه هشتاد شمسی و با ورود بخش خصوصی توان تولید دارو در کشور توسعه یافت و به حدی رسید که امروز ظرفیت تولید دارو در ایران بیش از ۲ و نیم برابر نیاز کشور است. از همین روی برای صیانت از ظرفیت‌های ملی از ابعاد دانشی ، مهارتی ، نیروی انسانی و تجهیزاتی لازم است تدابیر لازم در جهت توسعه بازارهای بالقوه و باالفعل این صنعت صورت پذیرد .
- امروز در شرایطی قرار داریم که :
ü ایران کشوری است که بزرگترین سبد داروهای بیوژنریک را تولید می‌کند .
ü صنایع داروسازی ایران بیش از ۹۶ درصد نیاز دارویی داخل را با ارزبری کمتر از ۸۰۰ میلیون دلار تامین می‌کنند . این در حالی است که برای واردات کمتر از ۴ درصد نیاز دارویی جامعه ایران بیش از ۱۱۰۰ میلیون دلار ارز تخصیص داده می‌شود .
ü صنعت زنجیره تامین دارو در ایران صنعت تکامل یافته است . از سنتز ملکول های دارویی گرفته تا فرمولاسیون تمامی اشکال دارویی موجود در دنیا در ایران امکان پذیر است .
ü در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که بیش از ۴۰۰ میلیون نفر فاقد صنعت داروسازی ملی هستند و واردکننده دارو هستند . تمرکز بر تقویت توان تجارت خارجی و صادرات می‌تواند تحولی بزرگ را در صادرات دارو از ایران رقم زند .
ü توان ملی ایجاد شده ، با تلاش‌های مجاهدانه بسیاری بدست آمده است . دشمنان زیادی که گاهی با نگاه به منافع زودگذر دشمنی می‌کنند ، آگاهانه یا ناآگاهانه به این صنعت ضربه زده و می‌زنند .
ü این صنعت طی سال‌های گذشته مورد بی‌مهری‌های زیادی قرار گرفته که نتیجه آن رکود ، تمرکز بر بازار پر رقیب داخلی ، عدم سرمایه‌گذاری نوآورانه ، قیمت تمام شده فزاینده و حاشیه سود باریک شده نزدیک به صفر و …بوده است. حاصل این بی مهری‌ها که با هدایت فرصت طلبان صورت گرفته، رکود و عقب گرد این صنعت و کاهش بسیار شدید نوآوری در این صنعت بوده است .
مهمترین چالش‌های پیش روی این صنعت تقدیم حضور نمایندگان محترم می‌شود :
- مزیت تجارت وارداتی بر تجارت در حوزه تولید از نظر بازده اقتصادی و تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش واردات به نسبت تولید داخل
- بدهی فزاینده دولت و مراکز دولتی اعم از بیمه‌ها و بیمارستان‌های دانشگاهی به شرکت‌های پخش و شرکت‌های پخش به شرکت‌های تولیدی که حاصل آن نقد شوندگی محصولات دارویی تولیدی را از ۶۰ روز به بیش از ۳۶۰ روز رسانده است . میزان این بدهی در حال حاضر فراتر از ۲۰۰۰ میلیارد تومان است.
- نرخ سرسام آور تسهیلات بانکی؛ سهم نرخ تسهیلات بانکی در قیمت تمام شده دارو از نرخ هزینه‌های سربار تولید فراتر رفته و بیش از ۱۳ درصد رسیده است . این امر بدان معنی است که شرکت‌های تولیدی در واقع برای بانک‌ها کار می‌کنند و نه سرمایه‌گذاران . صنعت دارو همواره یکی از سود ده‌ترین حوزه‌ها در میان صنایع حاضر در بورس اوراق بهادار بوده است . در حال حاضرنرخ بازده در این صنعت به حدود ۱۵ درصد ( زیر نرخ تسهیلات و سود بانکی ) رسیده است .
- تحمیل هزینه‌های مربوط به برنامه‌های دولت نظیر طرح اتوماسیون اطلاعات کالاهای سلامت محور مثل TTAC و تاخیر های پرداخت سازمان های بیمه‍‌گر و … بر صنعت دارو ، بدون آنکه تاثیر آنها را در قیمت تمام شده در نظر بگیرند .
- تغییرات مکرر و سلیقه ای مقررات و ظوابط و با النتیجه بوروکراسی مرگ آور برای صنعت از سوی دستگاه‌های ذیربط دولتی نظیر وزارت بهداشت ، وزارت صنعت ، معدن و تجارت ، گمرک و بانک مرکزی و …
- بهره‌برداری نکردن از ظرفیت‌های تشکل‌های حرفه‌ای در جهت چابک‌سازی امور جاری مخاطبین ( سازمان غذا و دارو یک مورد از ده ها مورد از موارد قابل واگذاری را تجربه نمود و امور اداری صادرات دارو را به سندیکا واگذار کرد که نتایج آن را در سال جاری و سال های آتی شاهد خواهیم بود )
- کم‌توجهی وزارتخانه‌ها و نهادهای سیاست‌گذار در تنظیم مقررات و بهره نگرفتن از نظرات تشکل‌ها و سندیکاها علیرغم الزامات قانونی که قانون‌گذار در قانون اصلاح فضای کسب و کار و … در نظر گرفته است .
- تبدیل شدن حوزه تخصصی دارو به یک حوزه صرفا تجاری و نهادینه شدن سودا گری در تامین داروهای حیاتی مردم از طریق گسترش واردات فوریتی ، تک نسخه ای ، بی‌مبالاتی در برخورد با کالاهای قاچاق و …
- ناتوانی صنعت برای بازسازی و نوسازی خود منطبق بر اصول علمی و فنی روز جهانی به دلیل بازدهی پایین سرمایه گذاری‌ها.
- مشکلات ارزی صنایع داروسازی در تامین ماشین آلات و قطعات مورد نیاز . بانک مرکزی برای اغلب صنایع تامین ماشین آلات و قطعات را با ارز مبادله‌ای میسر ساخته ولی این فرصت مدت‌ها برای صنعت دارو فراهم نبود .
- برخورد ناکافی با شرکت‌هایی که به بهانه انتقال تکنولوژی سال‌ها واردات محصولات را انجام داده و همچنان به بهانه‌های واهی و غیر کارشناسی به واردات خود ادامه داده و از مزایای واردات برخوردارند .
- قیمت‌گذاری ناعادلانه و غیر منصفانه دارو در ایران بطوریکه قیمت یک داروی ژنریک هندی ، قبرسی، اسلونی ، آلمانی با یک محصول ژنریک تولید داخل ۵ تا ۱۰ برابر است .
- توجه ناکافی به تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت داروسازی ؛ بیشترین تمرکز وزارت بهداشت بر تربیت نیرو برای مراکز بهداشتی – درمانی و در بخش خدمات است و توسعه بخش نیروی انسانی صنعت مورد غفلت قرار گرفته است .
- بی توجهی به مشوق هایی که در گذشته برای توسعه امر تحقیق در صنایع وجود داشت . در گذشته شرکت های داروسازی نه تنها اجازه داشتند بخشی از درامد خود را در تحقیق و توسعه هزینه کنند بلکه به عنوان هزینه های قابل قبول پذیرفته شده بود . در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شرکت های داروسازی میتوانند از بودجه های عمومی نیز برای بخش تحقیقات و توسعه خود استفاده کنند .
- توجه ناکافی به امر ارتقای کیفیت دارو در قالب یک برنامه ملی همراه با اعتبارات کافی و مشوق های لازم . در کشورهایی که برنامه توسعه گرایانه برای دارو داشته اند بودجه و اعتبار خاصی برای ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی و بازاریابی بین المللی آنها در نظر گرفته شده است .
گفتنی است با توجه به اهمیت این کمیته تخصصی و موارد ذکر شده در آن ، دکتر همایون هاشمی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مسئول تشکیل کمیته تخصصی حل مشکلات شد.
