در صنعت داروسازی همراهی شرکت های داروسازی با یکدیگر و برندینگ را کم داریم، تغییر در حوزه دارویی امری زمان بر و طولانی مدت است، شرکت ها می توانند برندهایشان را از طریق پزشک ها تبلیغ کنند، فعالیت شرکت های اروپایی در زمان تحریم ها در ایران فارما کمتر شده است، ادامه فعالیت شرکت های چینی، هندی، کره ای، ژاپنی و روسی در ایران فارما، کاهش واردات داروهای خارجی که نمونه با کیفیت داخلی دارند، در صنعت دارو نیاز داریم که به سمت بازار رقابتی حرکت کنیم، ورود به بازار رقابتی یک پکیج است که باید همه جوانب آن را در نظر گرفت، پرداخته شد که در ادامه می خوانید:
داروسازان از کمبودهای تامین ارز از سوی دولت در روزهای پس از تحریم می گویند ؛ حال این سوال مطرح می شود که سهم و نقش تولید کنندگان در گذر این روزهای بحران چیست؟
دکترمحمود نجفی عرب: در صنعت داروسازی کشور بیش از مقدار مورد نیاز سرمایه گذاری شده و این سرمایه گذاری مازاد گرفتاری هایی ایجاد کرده است.برای نمونه در سال های ۹۵ و ۹۶ بخشی از موجودی های نقدی داروسازی را به دلیل تخفیف ها از دست دادیم، سندیکا تلاش کرد که این مشکلات را حل کند ولی حل نشد. در سال ۹۷ به دلیل کمبود ها، تحریم ها و نگرانی هایی که شرکت ها در تامین کالا و مواد مورد نیازشان داشتند در این بخش خیلی محتاطانه پیش رفتند و خود به خود این تخفیف ها را خودشان جمع کردند. در زمینه بورس شرکت های داروسازی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ بازدهی نسبتا خوبی داشتند. بخشی از این مسئله به مازاد فعالیت شان باز می گردد. بخش زیادی از آن به دلیل عدم خروج منابع بوده است.»
دکتر نجفی عرب با تأکید بر اینکه، حرکتی که در صنعت داروسازی در دنیا صورت می گیرد و تأثیر زیادی در تغییر وضعیت آنها داشته است بحث ادغام شرکت ها با یکدیگر بوده است، می افزاید: «این به آن معناست که شرکت های بزرگ داروسازی در دنیا با همدیگر وصل می شوند تا از این طریق بتوانند هزینه هایشان را کاهش دهند، هزینه های بخش مارکتینگ را پایین بیاورند و بتوانند از نظر هزینه ها ساماندهی بهتری داشته باشند. این شرکت ها رقیب های بین المللی سرسختی بودند که پیش از این حاضر به هیچ گونه همکاری با یکدیگر نبودند ولی اکنون با همدیگر همراه شده اند. متأسفانه کشور ما در این بخش از دنیا عقب افتاده است. اتفاقی که نیفتادن آن باعث شد که برخی از شرکت های پخش در کشور ما ورشکست بشوند. برای جلوگیری از ورشکستگی و کنترل و تسلط بر بازار به ویژه در حوزه صادارت که شرکت های کوچک نمی توانند فعالیت گسترده ای داشته باشند به همراهی شرکت ها با یکدیگر نیاز است که متاسفانه چنین وضعیتی در کشور ما بسیار کم و نگاه به این مهم بسیار بسته است که سندیکا باید در این بخش ورود موثری داشته باشد. قصد دارم با مطرح کردن بحث اقتصاد سلامت راه های ورود به این بخش را باز کنم و فضاسازی و تشویقات لازم برای روی دادن این اتفاق ایجاد کنم. در غیر این صورت بخشی از صنعت داروسازی ما در آینده دوام نخواهد آورد و از کار می افتد.»
در حوزه دارو برندسازی نداریم
دکتر نجفی عرب در ادامه سخنان خود چنین گفت : نکته دیگری که در دنیا شاهد شکل گیری و گسترش آن هستیم بحث برندسازی است اما ما برندسازی را در حوزه دارو نداریم و این وظیفه سندیکا است که برندسازی را در فضای دارویی کشور وارد بکند. در این بخش می توان آموزش هایی را شروع کرد، سمینار هایی تشکیل داد و از الگوهای دیگر کشورها استفاده کرد. بسیاری از شرکت های داروسازی کشور ؛ قابلیت ادغام شدن با یکدیگر را دارند. با ادغام سازی می توان حجم تولید را افزایش داد، در تولید فرآورده های جدید نوآوری داشت و ظرفیت های مناسب ایجاد کرد. در زمینه غذا اقداماتی صورت گرفته اند که حائز اهمیت هستند، برای نمونه می توان به شرکت زرماکارون اشاره کرد، که با ماکارونی شروع کرد و در حال حاضر انواع و اقسام حبوبات را با برند خودش ارائه می دهد. این مسئله متأسفانه در حوزه دارویی در کشور ما مورد غفلت قرار گرفته است، و این چیزی است که حتما باید به آن توجه کرد.»
تغییر در حوزه دارو امری زمان بر و طولانی مدت است
درادامه این نشست دکتر علیمیان با گفتن از اینکه در سال های گذشته برای مدیریت مسئله ژنریک، بحث برندسازی مطرح شد. باید به این نکته توجه کرد که شرکت هایی با سابقه ۲۰ تا ۳۰ ساله نمی توانند در یک مدت کوتاه خود را با وضعیت جدید منطبق کنند گفت : هر چند که تعدادی از شرکت ها در این زمینه موفق بودند اما تعداد از آنها نتوانستند از پس شرایط جدید بربیایند. ما به این تغییر جدید در سیستم دارویی کشور نیاز داریم ولی این تغییر طولانی مدت و زمان بر است، زیرا باید زیرساخت های جدیدی که مطابق با وضعیت باشند ایجاد کنیم. نکته بعدی ای که باید به آن توجه کرد این است که ما باید زیرساخت ها را برای تغییراتی که روی می دهند آماده کنیم. در سال گذشته شاهد برخوردهای متناقضی با مسئله صادرات بوده ایم و تصمیم های متفاوتی گرفته می شد. همین باعث سردرگمی هایی در زمینه صادرات دارو در کشور ما شد. ما باید تکلیف صادرکننده ها را در کشورمان معلوم کنیم زیرا بعضی از آنها قراردادهای طولانی مدت صادراتی بسته اند و در صورتی که این شرایط ادامه پیدا کند متضرر می شوند. لذا باید زیرساخت هایی که در کشورمان داریم، با تفکراتمان هماهنگ باشند. این در حالی است که در کشور ما این هماهنگی وجود ندارد. باید تصمیم گیری های کلان به صورتی باشند که مشکلی برای صادرات در شرایط مشکلات اقتصادی و تحریم ها ایجاد نشود.»
حوزه برندینگ منافاتی با ژنریک ندارد
دکتر نجفی عرب در خصوص سخنان دکتر علیمیان اینگونه گفت :«حوزه برندینگ که من به آن اشاره کردم هیچ منافاتی با طرح ژنریک در کشور ما ندارد. در بحث برندینگ کاری که صورت می گیرد این است که نام شرکت و مؤسسه ای که دارو را می سازد تبلیغ می شود تا مصرف کننده با کیفیت دارو آشنا شود، و این را بداند که این دارو با محیط زیست منافاتی ندارد و در حوزه آموزش و تحقیقات آن چه عملیاتی صورت گرفته است. در نظام ژنریک هم این عملیات به راحتی صورت می گیرد، برای نمونه در حال حاضر بعضی از پزشکان در کشور ما بیمارها را به خرید داروی فلان شرکت توصیه می کنند. در حوزه غذا برندینگ فعال تر است. به حدی که در حال حاضر بعضی از شرکت ها را در حوزه غذا داریم که فقط برند هستند و کارخانه ای ندارند، این برند انواع محصولات را با کیفیت بهتر و قیمت مناسب تر از شرکت های مختلف ارائه می کند. این اتفاقی است که در همه جای دنیا روی می دهد اما صنعت داروسازی ما مانند سایر حوزه های صنعت در این زمینه عقب افتاده است.»
تبلیغ برند از زبان پزشکان
در کشور ما گرایش به مصرف دارو بعضی از شرکت های داروسازی بیشتر است، به نظر شما دلیل این مسئله چیست؟
دکتر نجفی عرب با بیان اینکه، ما معمولا استانداردهایی در سطح بین المللی و داخلی برای اندازه گیری کیفیت دارو داریم، می گوید: «بعضی از شرکت ها که این استانداردها را رعایت می کنند می توانند برند خود را تبلیغ کنند و از این طریق فروش بیشتری داشته باشند. در این زمینه برندسازی هم خیلی نقش دارد، برای نمونه در مصرف ایبوپروفن یک شرکتی خاصی همواره از سوی مردم و پزشکان بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، این در حالی است که ممکن است کیفیت سایر شرکت ها از آن بهتر باشد ولی چون برندسازی کرده است تمایل به آن هم بیشتر است. شاید در کشور ما امکان تبلیغ دارو در رسانه ها وجود نداشته باشد، ولی می توان کیفیت دارو را به پزشکان نشان معرفی کرد. باید به بحث برندینگ و همراهی شرکت های داروسازی در کنار هم بیشتر توجه شود . اگر ما این دو حوزه را در کشورمان توسعه دهیم و کیفیت را هم بالا ببریم، می توانیم توجه شرکت های داروسازی برتر را هم جلب کنیم و حتی برای آنها دارو تولید کنیم.»
تاثیر ایران فارما در رشد صنعت داروسازی
در ادامه مهندس راستین نقش ایران فارما را در برندینگ اینگونه بیان می کند: «یکی از حوزه های معرفی شرکت های داروسازی و برندسازی در نمایشگاه ایران فارما است. شرکت ها ؛فعالیت های برندسازی، اطلاع رسانی و نمایش توانمندی هایشان را به ایران فارما آورده اند. یکی از اقدامات موثر در مسیر همراه شدن و ادغام شدن شرکت های داروسازی به قصد پیشرفت و تولید بیشتر در ایران فارما روی می دهد، زیرا فضایی را میسر می کند که شرکت ها می توانند همدیگر را ارزیابی کنند. همچینن فرآیندهای برندسازی، تبلیغات و رقابت با دیگر شرکت ها درایران فارما آغاز می شوند. تجلی سیاست های تبلیغی و تشویقی سندیکا را در ایران فارما می توان دید. رونق تولید که شعار اصلی امسال است، زمانی در صنعت داروسازی تجلی پیدا می کند که امنیت و ثبات لازم در حوزه تولید وجود داشته باشد.»
مهندس راستین در ادامه از حضور شرکت های خارجی در ایران فارما در زمان تحریم ها چنین می گوید: «بخش عمده ی فعالیت ایران فارما به اعضای سندیکا که تولیدکنندگان هستند، مربوط می شود، مهمترین خط قرمز برای ایران فارما حضور وارد کنندگان است. شرکت های خصوصی خارجی که وارد ایران فارما می شوند بین اینکه آیا به تحریم ها و محدودیت ها پایبند باشند و یا اینکه به بازاری که پر از ظرفیت های مناسب برای آنهاست وارد شوند، دست به انتخاب می زنند. اکثر این شرکت ها در نهایت دست به سرمایه گذاری در این بازار می زنند، زیرا معتقد هستند که این تحریم ها در حوزه دارویی بعد از مدتی لغو می شوند. شرکت های اروپایی که با آمریکا ارتباط بیشتری دارند، مجبور می شوند فعالیت خود را در ایران فارما محدود کنند. ولی شرکت های چینی، هندی، کره ای، ژاپنی و روسی همچنان در این بازار حضور دارند. ایران همچنان بازار اصلی منطقه در حوزه دارو است، زیرا دانش و تخصص تولید دارو در ایران از کشورهای همسایه بیشتر است و سابقه طولانی تری دارد. حضوری که در نمایشگاه های ایران وجود دارد در هیچ کدام از نمایشگاه های کشورهای همسایه نیست، زیرا این نکته پذیرفته شده است که ایران در زمینه دارویی بهترین کشور منطقه است. این باعث می شود که هر چقدر تحریم ها در کشور ما شدیدتر شوند، راه های دور زدن آن هم به وجود بیایند. این مسئولیت سندیکا را برای برگزاری ایران فارما بیشتر می کند زیرا در کنار اینکه باید با تحریم ها و مسائل داخلی دست و پنجه نرم کرد، باید رسالت خود را به عنوان برترین کشور داروسازی منطقه حفظ کنیم و نمی توانیم از موضعی که داریم یک قدم هم عقب برویم.»
ایران فارما رسالتی گسترده تر دارد
دکتر نجفی عرب در ادامه سخنان مهندس راستین چنین توضیح داد :به نظر من رسالت نمایشگاه ایران فارما فقط بحث تولید کننده نیست چون می خواهیم این نمایشگاه را به سی پی اچ آی وصل کنیم و به حد نمایشگاه های بین المللی برسد، بنابراین، باید در آن به سه حوزه مختلف توجه شود. یک بخشی از این مسئله تولید مواد اولیه است، در نمایشگاه شانگهای که هفته بعد شروع می شود چهار تا پنج سالن به مواد اولیه، بسته بندی ها و سایر مواد جانبی حوزه دارو اختصاص پیدا می کند. بخش دیگر تولیدکنندگان فرآورده های مختلف مانند ماشین آلات، بخش پنلینگ و مهندسی کار، ابزارآلات لازم برای ساخت کارخانه را در بر می گیرد. بخش سوم هم واردکنندگان هستند که دارو تولید و صادر می کنند.مشکل نمایشگاه در کشور ما این است که بخش واردکننده در آن حذف شده است، این در صورتی است که باید به ابعاد مختلف این زنجیره توجه شود.»
وی با اشاره به اینکه، واردات در کشور ما سه بخش را در بر می گیرد، ادامه می دهد: «یک بخش آن داروهایی است که هیچ تولید داخلی ای برای آنها نداریم که بخش عمده واردات را در برمی گیرند و قیمت بالایی هم دارند و برای بیماری های خاص هم مورد استفاده قرار می گیرند. بخش دوم آن پنه انسولین است که شرکت نور وارد می کند. بخش سوم واردات داروهایی هستند که علی رغم اینکه تولید داخلی دارند، ولی از خارج هم وارد می شوند و وزارت بهداشت هیچ وقت نتوانسته است جلوی این کار را بگیرد. هر زمانی که وزارت بهداشت تصمیم می گیرد جلوی این واردات را بگیرد سر و صدای زیادی به پا می شود. در این زمینه یک سری از پزشکان هم تأثیر دارند، زیرا داروی داخلی را قبول نمی کنند و تأکید می کنند که باید از نمونه خارجی استفاده کرد. علاوه بر مشکلات مالی ای که صنعت داروسازی ما در سال های اخیر در خرید تجهیزات و سایر حوزه ها با آن مواجه است، صادرات هم به مشکل خورده است و کشوری مانند افغانستان که زمانی بیش از ۷۰ درصد داروی مصرفیش را از کشور ما می گرفت الان به ۴ درصد رسیده است. شرکت های هندی و پاکستانی نمونه تقلبی داروهای ایرانی را تولید کرده اند و در افغانستان به فروش می رسانند. در حال حاضر بانک مرکزی به شیوه غلطی بسیاری از شرکت های دارویی را در لیست سیاه گذاشته است. بعضی از شرکت ها در کشور پلاسما را به عنوان ماده اولیه به شرکت های خارجی می فرستند و بعد که دارو شد به کشور باز می گردانند، بانک مرکزی به این دلیل آنها را در لیست سیاه گذاشته است و به آنها ارز نمی دهد. بسیاری از این داروهایی که از پلاسما تولید شده اند داروهای اساسی هستند و این اقدام بانک مرکزی بیماران خاص را با مشکل مواجه می کند. یکی از مسائل مهم که باید در مورد آن تصمیم گرفته شود بحث داروهایی است که تولید با کیفیت داخلی دارند ولی نمونه های مشابه خارجی آنها همچنان وارد می شود. وزارت بهداشت باید یکبار برای همیشه در این زمینه تصمیم گیری کند. اینها بخشی از چالش های اصلی صنعت دارو هستند که باید به آنها توجه کرد.»
ورود داروهای خارجی کاهش یافته است
نظارت دولت بر واردات دارو و اولویت بندی آن چه تأثیری بر وضعیت دارو در کشور دارد؟
دکتر علیمیان با بیان اینکه، در حال حاضر بخشی از داروهایی که نیازی به واردات آنها نیست کاهش یافته اند و تعدیل شده اند، می گوید: «اقلامی بیشتر وارد می شوند که به آنها نیاز داخلی وجود دارد. نظارت دولت باعث شده است که ورود داروهایی که نمونه داخلی دارند، به میزان زیادی کاهش پیدا کند و این می تواند به شناخت و اثربخشی دارو داخلی در بین مردم و جامعه پزشکی کمک کند .
وی تاکید داشت : قرار بود ایران فارما تابلوی توانمندی تولید داخل باشد، به مرور زمان تغییراتی روی داد و صنایع وابسته هم به آن وارد شدند. ممکن است در آینده هم تغییراتی در آن روی دهد. تغییر اجتناب ناپذیر است و هر تغییری هم بد نیست، باید به منطق تغییر و عملکرد آن نگاه کرد و بعد آن را قضاوت کرد.»
ما نیاز داریم که به سمت بازار رقابتی حرکت کنیم
درادامه دکتر نجفی عرب در پاسخ به سوال مطرح شده با بیان اینکه، در حوزه اقتصاد سلامت یکی از مشکلات در کشور ما این است که تغییرات مداوم در شرایط کار در حوزه های تولید، تجارت و کسب کار توسط دستگاه های حاکمیتی روی می دهند، می گوید: «این شرایط دائم در حال روی دادن است و قواعد بازی را به هم می ریزد و باعث می شود که سیستم تا خود را به شرایط جدید تطبیق دهد چندین ماه طول بکشد. تصمیم گیری های کلان که بدون مشورت حوزه اقتصاد و کسب و کار گرفته می شوند، مشکلاتی را به همراه می آورند که در نهایت نیاز به اصلاح پیدا می کنند. در چند ساله اخیر در حوزه صادرات، سیاست های ارزی و گمرکی هم همین مشکلات را داریم. متأسفانه در کشور ما به قوانینی که وضع می شوند، عمل نمی شود و به محض اینکه مشکلی پیش می آید برخلاف همان قانون حرکت می شود. باید یک رویه ثابت در عرصه کاری وجود داشته باشد، تا مردم بتوانند به انتخاب هایی دست بزنند و کارهایشان پیش برود. وقتی یک تولیدکننده دائما با بخشنامه ها، ضوابط و قواعد جدیدی مواجه شود، نمی تواند خودش را جمع کند و همین مشکلات کلانی را در کشور ایجاد می کند. در برنامه های مختلف دستورالعمل های متفاوتی در مواجه با کالاهای یکسان وجود دارد و همین باعث سردرگمی شده است.
وی با تاکید بر اینکه افراط و تفریط در نظارت بر رفتار تولید کننده و واردکنندگان جایز نیست، زیرا هر کدام عواقبی به همراه دارد ادامه داد : اگر ورود رقیب خارجی را متوقف کنیم و تنها تولید کننده داخلی داشته باشیم، این باعث می شود که از کیفیت تولید کاسته شود زیرا هیچ رقیبی با کیفیت بهتر وجود ندارد. از سوی دیگر در برخی از حوزه ها وقتی راه را بر واردکنندگان می بندیم، قاچاق هم افزایش پیدا می کند. اگر دست واردکنندگان را هم خیلی باز بگذاریم آنگاه مصرف تولیدات داخلی کاهش پیدا می کند. تولیدکننده ها در کشور ما باید حواسشان به این نکته باشد که اگر نتوانند کیفیت و قیمت مناسبی داشته باشند، از رده خارج می شوند. رقابت در سراسر دنیا باعث شده است که تولید کنندگان به سمتی هدایت شوند که کیفیت کالای خود را بالا ببرند و آن را با قیمت مناسب ارائه کنند. مدیری که نتواند این شرایط را مدیریت کند، حذف می شود. رقابت با حوزه بین المللی باعث می شود که کیفیت در کشور ما افزایش پیدا کند. در حوزه هایی مثل حوزه غذا به جایی رسیده ایم که می توانیم به کشوری مانند ایتالیا که مهد تولید ماکارونی است، ماکارونی صادر کنیم. من اصلا به بازار غیررقابتی معتقد نیستم و هر گونه رشد و توسعه ای را در گرو یک بازار رقابتی می بینم. در سیستم دارویی کشور ما به یک رفتار شفاف نیاز است که تمام جوانب را در نظر بگیرد. تعرفه گذاری و کنترل نظام کیفی از جمله اقداماتی است که در نظارت بر واردات باید انجام داد. در خیلی از موارد ممنوعیت واردات باعث شده است که قاچاق افزایش پیدا کند، بنابراین تعرفه ای که می توانست به جیب دولت برود به جیب قاچاقچی سرازیر می شود.»
باید همه جوانب بازار آزاد را نظر گرفت
درادامه دکتر علیمیان به لزوم اجرا شدن بازار آزاد در قالب یک بسته اشاره می کند و تصریح می کند: «در مورد فرمایشات دکتر نجفی باید گفت که نکاتی که ایشان به آن اشاره می کنند باید به صورت یک بسته اجرایی شود و به همه جوانب آن توجه شود. در حال حاضر در مسئله ای مانند بازار آزاد ما تنها یک قسمتی را رعایت می کنیم و به قسمت های دیگر نمی پردازیم و همین در کشور ما مشکل زاست. هر جایی که به صلاح می دانیم یک سری از قوانین را تغییر می دهیم بدون اینکه به سایر زوایای مسئله توجه شود. باید همه قواعد بازی آزاد را رعایت کرد. رفتن بعضی از تکه ها و نرفتن بعضی های دیگر تبعات بدی را به همراه دارد.»
دکتر نجفی عرب در این خصوص می گوید: «حرف من این است که اگر قیمت داروی خارجی را چندین برابر داروی داخلی بکنیم و بیمه ها هم از داروی خارجی حمایت نکنند آنگاه این به نفع داروی تولید داخل تمام می شود. البته این بدان معنا نیست که کاری بکنیم که آنقدر رقبای خارجی محو شوند که تولیدکنندگان داخلی احساس امنیت کنند و کیفیت را کاهش دهند. بلکه باید عرصه برای رقابت هم وجود داشته باشد و تولید کننده احساس کند اگر قیمت و کیفیت لازم را نداشته باشد از عرصه رقابت حذف می شود. یکی از دلایلی که در حوزه آرایشی و بهداشتی موفق بودیم همین بود که شرکت های داخلی شروع به رقابت کردند و کیفیت را بالا برند. به حدی که در حال حاضر علی رغم اجناس وارداتی که وجود دارد، علاقه به مصرف تولیدات داخلی بیشتر است. اعتقاد من این است که در بازار تولید دارو باید بخش خصوصی فعالیت داشته باشد و شرایط به گونه ای باشد که عرصه برای رقابت ایجاد شود. در حال حاضر که در تولید دارو در کشور خودکفا شده ایم، نیاز به یک بازار رقابتی در این زمینه داریم. باید در عرصه قیمت گذاری هم راه را برای رقابت بین شرکت های مختلف باز کرد.»
واما دکتر علیمیان در پایان این نشست متذکر شد : «باید این نکته را در نظر بگیرم که قرار است در چه فضایی رقابت بکنیم ،وقتی مسئله اصلی این است که تولید داخل را حمایت بکنیم باید همه جوانب اقتصاد آزاد را در نظر گرفت.»
