درد قاچاق معکوس دارو چگونه درمان می شود؟
یادداشت/فریبا نباتی- اگر تا پیش از این شنیدن نام «ناصرخسرو» تداعی کننده قاچاق دارو بود حالا قاچاق راه دیگری پیموده و دارو را کیلومترها دورتر از ناصر خسروی تهران و به کشورهای همسایه می‌برد.
بعد از گران شدن دارو و معرفی آشوب ارزی سال‌های اخیر به عنوان تنها متهم ماجرا، دولت با اختصاص ارز نیمایی تلاش کرد ماجرا را فیصله دهد، راهکاری که موثر نبود. اختصاص ارز نیمایی با وجود مزایایی که داشت نه تنها مشکل قاچاق دارو را حل نکرد بلکه خود نیز به تسهیل شدن روند قاچاق معکوس انجامید. ارزان بودن نرخ ارز دولتی و دور بودن قیمت تمام شده دارو با قیمت واقعی آن چون تیغ دولبه‌ای عمل کرد و از یک سو قیمت دارو را کم کرد و از سوی دیگر سبب شد دارو برای یافتن بازار گران‌تر به بازار کشورهای همسایه قاچاق شود. در واقع یارانه‌ای که دولت صرف تولید دارو می‌کند در کشورهای دیگر خرج شود و به جیب غیرایرانیان برود.
قاچاق معکوس دارو صرفا بابت داروهایی نیست که ارز دولتی می‌گیرند. مکمل‌ها، داروهای روانگردان، شیرخشک‌های رژیمی، داروهای ترک اعتیاد، ریتالین، ترامادول و متادون، انسولین، فاکتور‌های خونی، بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدقارچ از جمله داروهایی هستند که از مرزهای غربی، شرقی و جنوب شرقی کشور خارج و اغلب نیز به عراق و افغانستان و پاکستان قاچاق می‌شوند.
هرچند درباره حجم قاچاق دارو به دلیل قانونی نبودن مسیر خروج آن اطلاعات درستی در دسترس نیست اما گاهی دارو برای بیمار و خانواده اش از نان شب هم واجب تر می شود و جزو اقلام اساسی و استراتژیکی است که به دلیل اهمیتش در سلامت جامعه نمی‌توان از درصد کم قاچاق آن نیز چشم پوشی کرد. چه بسا که در حال حاضر هم عدم برگشت پول فروش داروهای قاچاق به شرکت‌های تولیدکننده و کمبود و حتی نایاب شدن دارو برای استفاده ساکنان مناطق مرزی مشکلاتی به وجود آمده است.
مشکلات اما بدون چاره نیست. یکی از راهکارها برای جلوگیری از خروج دارو از کشور، توسعه سامانه‌های نظارتی موجود است. اگر این نظارت‌ها تا حلقه نهایی که همان سطح عرضه است توسعه پیدا کند تک تک داروهایی را که در فهرست دارویی کشور وجود دارد از تولید تا داروخانه و بیمار می‌توان کنترل کرد.
تا زمانی که دارو با ارز دولتی تأمین می‌شود، احتمال افزایش قاچاق نیز وجود دارد. پس با واقعی کردن قیمت دارو می‌توان از قاچاق آن جلوگیری کرد. واقعی کردن قیمت دارو تنها منجر به بستن مسیر قاچاق نمی شود. این مسئله مزیت دیگری نیز دارد و آن این است که بیمار فقط زمانی به داروی ارزان دسترسی پیدا می‌کند که از بیمه استفاده کند و در نهایت این عمل منجر به مصرف منطقی دارو می‌شود و بیمار بیش از نیاز واقعی‌اش دارو تهیه نخواهد کرد.
علاوه بر توسعه مسیرهای نظارتی و برخورد های قانونی، از جمله راهکارها برای برون رفت از این مسئله این است که دولت ارز واردات دارو را نیز نیمایی کند. چنانچه ارز دارو نیمایی شود و قیمت داروهای وارداتی با قیمت جهانی آن همخوانی داشته باشد دیگر برای داروخانه، شرکت‌های پخش و قاچاقچیان صرفه اقتصادی ندارد که قاچاق معکوس انجام دهند و مسیر آن بسته خواهد شد.
